Reactie op publicatie ‘Drinkwater onder druk’

Het rapport van de Algemene Rekenkamer is glashelder. Het laat op indringende wijze zien hoe urgent en complex de opgave rondom drinkwater is. Ook in Noord-Brabant ervaren we dagelijks de druk op onze drinkwatervoorziening. Zeker in West-Brabant zijn de zorgen groot en is het van belang dat projecten zoals de nieuwe winning in Kruisland snel van de grond komen. We werken hard, samen met onze partners, aan oplossingen. Maar we moeten ook eerlijk zijn: we kunnen dit niet alleen. Drinkwaterbesparing is cruciaal, en het tempo moet omhoog. Recent was dit onderwerp van gesprek in onze Brabantse politiek naar aanleiding van het rapport van de Zuidelijke Rekenkamer.

Het Rijk werkt gelukkig aan oplossingen. Het is goed dat er op nationaal niveau inmiddels het Actieprogramma Beschikbaarheid Drinkwaterbronnen 2030 ligt, en dat we in Brabant ook eigen regionale actieplannen hebben voor de gebieden van Brabant Water en Evides. De landelijke doelen zijn helder: in 2035 mag een Nederlander gemiddeld nog maar 100 liter per dag gebruiken, en bedrijven moeten 20% minder water verbruiken dan in 2016-2019. Maar de uitvoering van dit beleid komt langzaam op gang. Maatregelen duren lang, het is onzeker of mensen en bedrijven zuiniger gaan worden, en het effect van een iets hogere waterprijs lijkt beperkt. Bovendien is het verbruik van huishoudens wél iets gedaald, maar bij bedrijven juist gestegen, zo stelt de Algemene Rekenkamer. Daar is echt sprake van een blinde vlek. We onderschrijven daarom ook het pleidooi van de Rekenkamer voor scherpere prijsprikkels en beter inzicht in het gebruik door bedrijven.

De Rekenkamer beoordeelt de resultaten tot nu toe als zorgelijk. Die zorgen delen wij. Als de besparing onvoldoende lukt, neemt de druk toe om nog meer grondwater te winnen. Dat willen wij juist voorkomen, want ons grondwaterpeil staat al jaren te laag. In Noord-Brabant werken we daarom aan meerdere oplossingen tegelijk:

• We beschermen bestaande bronnen actief via ons Regionaal Water- en Bodemprogramma;
• We zetten samen met Brabant Water in op alternatieve bronnen zoals brak grondwater en zelfs zeewater;
• We hebben drinkwaterreserveringsgebieden aangewezen, die als noodvoorziening kunnen dienen;
• En we doen veel aan drinkwaterbesparing, want wat we niet nodig hebben kan in de grond blijven zitten. Dit gebeurt bijvoorbeeld met ons traject ‘Waterzuinige Brabander -voor een cultuuromslag op het gebied van water in Brabant-, met pilots en actieve deelname in het Nationale Plan van Aanpak.

Maar besparen lukt niet alleen met goede bedoelingen. Mensen willen vaak wel, maar lopen aan tegen tijdgebrek, kosten, of een omgeving die het niet makkelijk maakt. Denk aan een woning zonder waterbesparende voorzieningen of een wijk waarin 'zuinig doen' niet de norm is. Daarom pleiten wij, samen met andere provincies, voor landelijke wetgeving. Bijvoorbeeld voor het verplicht installeren van hemelwater- en grijswatersystemen of het opnemen van waterbesparing in het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (voorheen bouwbesluit). Dat geeft mensen en bedrijven houvast én het verandert wat we als land normaal vinden.

De reactie van de minister is op dat punt nog te voorzichtig. Hij zegt dat we moeten besparen, maar richt zich tegelijk op méér productiecapaciteit. Dat is voor veel mensen verwarrend. Want als het Rijk zelf niet duidelijk is over de koers, waarom zouden inwoners dan hun gedrag aanpassen?

Wat we nu nodig hebben is een helder en krachtig verhaal van alle partijen in het waterstelsel. Het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en bedrijven. En de moed om te laten zien dat we onze manier van omgaan met water echt willen veranderen. Niet alleen door grote ingrepen, maar juist ook door veel kleine maatregelen die samen het verschil maken. De boodschap die de minister afgeeft in zijn reactie is moeilijk te begrijpen voor de gemiddelde Nederlander: we moeten besparen én we gaan zorgen dat we meer kunnen leveren. Daarmee geeft hij impliciet het signaal dat niet echt nodig is om drinkwater te besparen en daar moeite voor te doen. Er is immers nog een andere oplossing. Als mensen het gevoel krijgen dat de systeempartijen er zelf nog niet over uit zijn hoe we als samenleving moeten veranderen, gaan ze over het algemeen in de wachtstand en veranderen ze geen gedrag.

Zoals designthinker Fides Lapidaire op ons symposium 'De Waterzuinige Brabander' zei: "We vragen mensen om zuinig te doen in een systeem dat nog steeds ingericht is op comfort en overvloed." Dat moeten we samen veranderen. Voor nu én voor de generaties na ons.

Er is een eenduidig geluid en lef nodig om deze transitie echt op gang te brengen. In Noord-Brabant kiezen we daar bewust voor. En we vragen van iedereen - ook van systeempartijen - om verantwoordelijkheid te nemen. Het kan anders. Maar alleen samen lukt het ons om die omslag landelijk écht te maken.

Saskia Boelema
Gedeputeerde Water en Bodem
Provincie Noord-Brabant